Сабаильский район Баку (Азербайджан)
Səbail rayonu
Səbail rayonu Bakı şəhərinin Xəzər sahili boyu yerləşən mərkəzi rayonudur. Rayon Nəsimi, Yasamal, Qaradağ rayonları ilə həmsərhəddir.
Ərazisi – 29 kv.km Əhalisi – 81 min nəfər
Tarixi: Səbail rayonu Bakı şəhərinin ən qədim rayonu olaraq, ötən əsrin 20-ci illərindən inzibati ərazi vahidi kimi formalaşmışdır. Rayon əvvəlcə «Bayıl Bibi-Heybət», 1931-ci ildən «Stalin», 1960-cı ildən isə «26 Bakı Komissarları» adını daşımış və 29 aprel 1992-ci ildən Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Milli Şurasının 112 saylı qərarına əsasən Səbail rayonu adlandırılmışdır.
Səbail – Bakı buxtasında, sahildən təqribən 350 m cənub-qərbdə yerləşmiş tarixi-memarlıq abidəsinin adıdır. Uzunluğu 140, eni 35 m-dir. 3 dairəvi və 12 yarımdairəvi bürcü olan daş divarla (eni 1,2-2 m) əhatələnmişdir. Arxeoloci tədqiqatlar zamanı Səbaildən üzərində ərəb dilində kitabə, insan, quş və heyvan təsviri olan 700-dək daş, habelə Şirvanşah Gerşasbın (1203/04–1224-cü illər) adından kəsilmiş mis pul, bina qalıqları, gil qablar, dəndaşı, daş pərsəng, bıçaq tiyəsi, mismar və s. tapılmışdır. Kitabələrdə Quran ayələri, 1234/35-ci il tarixi, müxtəlif şəhərlərin, sənətkarların və Şirvanşahların adları yazılmışdır.
Xalq arasında «Sualtı şəhər», «Bayıl daşları», «Şəhri-i Yunan», «Karvansara», «Bayıl qəsri» və s. adlanan Səbail təqribən XIII əsrin əvvəllərində tikilmiş, XIV əsrin əvvəllərində isə tektonik dəyişikliklər nəticəsində Xəzərin suları altında qalmışdır. Sonralar suyun səviyyəsi tədricən aşağı enmiş və 1723-cü ildə abidə yenidən görünməyə başlamışdır. Ehtimal ki, Səbail müdafiə qalası və gömrükxana (bəzi alimlərin fikrincə ibadətxana) olmuşdur.
Səbail rayonunu, mübaliğə etmədən, tarix və memarlıq abidələrinin əsl xəzinəsi adlandırmaq olar. Rayonun ərazisində antik dövrə və orta əsrlərə aid abidələr mövcuddur. İçərişəhər Azərbaycanda mövcud olan və YUNESKO tərəfindən dünya mədəniyyət irsinin inciləri sırasına daxil edilmiş tarixi abidələrindən ən möhtəşəmidir. İçərişəhərin min ildən çox yaşı var. Onun başlıca abidəsi – dəbdəbəsi və möhtəşəmliyi ilə insanı heyran qoyan və dövlət tarixi-memarlıq muzey-qoruğu olan Şirvanşahlar sarayı ansamblıdır.
Bünövrəsində divarlarının qalınlığı 5 metr, hündürlüyü 28 metr olan səkkiz yaruslu monumental tikili – Qız Qalası Səbail rayonunun rəmzidir.
Azərbyacan Respublikasının əsas idarəetmə orqanları Prezident sarayı, Milli Məclis, Nazirlər Kabineti, Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi, Konstitusiya Məhkəməsi, Bakı şəhər İcra Hakimiyyəti, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi, Müdafiə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, bir çox nazirliklərin, idarələrin yerləşdioyi Hökumət Evi və s. məhz Səbail rayonu ərazisində yerləşir. Bakılıların və şəhərimizə gələn qonaqların əsas ziyarət yerləri olan «Şəhidlər Xiyabanı» və «Fəxri Xiyaban», Heydər Əliyev Fondu, habelə bir çox istirahət və gəzinti obyektləri, o cümlədən “Fəvvarələr Meydanı”, Nizami küçəsi (keçmiş "Torqovaya"), Dənizkənarı Bulvar, Azadlıq Meydanı da Səbail rayonunda yerləşir.
Rayon ərazisində:
Təhsil müəssisələri: 18 ümumtəhsil məktəbi, 7 ali təhsil məktəbi;;
Mədəniyyət ocaqları: 15 teatr, 2 kinoteatr, 7 kitabxana, 15 muzey, 5 mədəniyyət evi;;
Səhiyyə müəssisələri: 23 səhiyyə müəssisəsi;
Park və bağlar: 4 park və 8 bağ yerləşir.
